Trong quá trình mang thai, một trong những việc làm rất quan trọng mà bất cứ mẹ bầu nào cũng phải thực hiện đó chính là khám thai định kỳ. Tuy nhiên, không phải mẹ bầu nào cũng hiểu rõ tầm quan trọng và những lợi ích của việc siêu âm thai mang lại.

Chính vì vậy, trong nội dung bài viết hôm nay; chúng tôi sẽ chia sẻ tới các bà bầu những kiến thức tổng quan về khám thai. Từ đó, giúp mẹ hiểu rõ hơn về việc làm này và chủ động hơn trong việc thăm khám.

Tại sao nên khám thai định kỳ?

Khám thai định kỳ là làm gì?

Thăm khám thai định kỳ được hiểu đơn giản là việc theo dõi sự phát triển của thai nhi và bảo vệ bé tốt hơn trước những nguy cơ tiềm ẩn có thể xảy ra trước khi chào đời. Cụ thể thông qua việc siêu âm thai định kỳ; sẽ giúp bác sĩ nắm được tình trạng sức khỏe của cả mẹ và thai nhi; từ đó tư vấn cho mẹ cách phòng tránh và hạn chế những nguy cơ xấu có thể xảy ra trong suốt thai kỳ.

Tầm quan trọng của siêu âm thai định kỳ

Đến đây, chắc hẳn các mẹ đã phần nào hiểu được tầm quan trọng của khám thai định kỳ. Theo đó, thông qua việc thăm khám thai này sẽ giúp mẹ biết được những điều sau đây:

• Thông qua việc khám thai sẽ giúp mẹ nắm rõ được tình trạng phát triển của thai nhi. Cũng như phát hiện sớm những bất thường (nếu có) và xử lý kịp thời; đảm bảo an toàn cho cả mẹ và thai nhi.
• Được các bác sĩ tư vấn về chế độ dinh dưỡng; cũng như những điều cần lưu ý khi mang thai để có một thai kỳ khỏe mạnh.
• Vì tính chính xác của các kết quả xét nghiệm chỉ ở trong một khoảng thời gian nhất định. Nên các mẹ cần tuân thủ nghiêm túc lịch khám thai định kỳ của bác sĩ; nhất là những mốc siêu âm thai quan trọng.
• Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng, những mẹ bầu tuân thủ đúng theo lịch khám thai định kỳ của bác sĩ có tỷ lệ thai nhi tử vong thấp hơn 5 lần so với những mẹ không thăm khám. Đồng thời, cân nặng của cũng đạt tiêu chuẩn cao hơn khi sinh ra.

Các phương pháp khám thai trong thai kỳ

Các phương pháp thường được áp dụng trong việc khám thai định kỳ có thể kể đến như:

Siêu âm trong thai kỳ

Siêu âm là một dạng kiểm tra trong y học sử dụng sóng âm để phát hiện ra túi thai trong buồng tử cung; kiểm tra sự phát triển của thai cũng như các bộ phận; cơ quan trong khung xương chậu người mẹ. Trong quá trình siêu âm, sóng siêu âm sẽ truyền qua tử cung người mẹ và em bé sẽ phản xạ lại bước sóng này. Sóng siêu âm sẽ tái tạo và hình thành ảnh; vị trí và những cử động của thai nhi.

Siêu âm có thể được thực hiện ở nhiều thời điểm khác nhau trong suốt thai kỳ. Hiện nay, có 2 cách siêu âm thai đó là siêu âm đầu dò (qua đường âm đạo) và siêu âm ổ bụng. Cùng một số loại kỹ thuật siêu âm hình ảnh như 2D, 3D; 4D hay siêu âm doppler màu; tùy vào lựa chọn của mẹ và thời điểm siêu âm mà bác sĩ sẽ chỉ định phương pháp phù hợp.

Thông qua siêu cho phép các bác sĩ thu nhập những thông tin về sự hình thành và phát triển của thai nhi qua từng thời kỳ. Cụ thể dưới đây là những thông số cơ bản mà siêu âm thai có thể cung cấp:

• Biết được gần như chính xác ngày dự sinh
• Kiểm tra đơn thai, song thai hay đa thai
• Kiểm tra tim thai, nhịp tim thai
• Xác định thai ở ngoài hay bên trong tử cung
• Kiểm tra tình trạng nước ối, bánh nhau
• Ngôi thai, trọng lượng thai
• Xác định giới tính thai nhi
• Kiểm tra sớm dị tật bẩm sinh

Xét nghiệm máu trong thai kỳ

Việc kết hợp giữa siêu âm thai và xét nghiệm máu mẹ sẽ giúp tìm ra nguy cơ những dị tật bẩm sinh nhất định ở thai nhi. Các xét nghiệm sàng lọc có thể sử dụng riêng hoặc với một số xét nghiệm khác.

• Xét nghiệm siêu âm cho độ mờ da gáy trong 3 tháng đầu của thai nhi.
• Xét nghiệm huyết thanh của mẹ trong 3 tháng đầu đo 2 chất được tìm thấy trong máu của mẹ.

Sàng lọc protein huyết tương liên quan đến thai kỳ (PAPP-A). Loại protein được tạo ra bởi nhau thai trong giai đoạn đầu thai kỳ. Nếu mức độ bất thường có liên quan đến nguy cơ cao hơn đối với các vấn đề về nhiễm sắc thể.

Tuyến sinh dục ở người (hCG); là một loại hormone được tạo ra bởi nhau thai ở giai đoạn đầu thai kỳ. Nếu thấy bất thường có liên quan đến nguy cơ cao hơn đối với các vấn đề về nhiễm sắc thể.

Những nghiệm này có thể giúp bác sĩ kiểm tra xem thai nhi có bị khuyết tật bẩm sinh di truyền như hội chứng Down (trisomy 21) và trisomy 18 hay là không. Trường hợp nếu các xét nghiệm này có kết quả bất thường; có thể các bác sĩ sẽ đề nghị thực hiện thêm các xét nghiệm khác như lấy mẫu lông nhung màng đệm; chọc ối, DNA bào thai không có tế bào hoặc siêu âm khác.

Thực hiện xét nghiệm sàng lọc trước sinh ở ba tháng giữa của thai kỳ. Xét nghiệm này thực hiện bằng cách lấy máu của mẹ khoảng từ tuần 15 – 20 của thai kỳ (thích hợp nhất là từ tuần 16 – 18) nhằm sàng lọc alpha-fetoprotein (AFP) đo mức độ alpha-fetoprotein trong máu trong thai kỳ.

Đây là một loại protein được tạo ra bởi gan của thai nhi và nằm ở nước ối; nó sẽ đi qua nhau thai rồi vào máu của người mẹ. Xét nghiệm máu AFP còn được gọi là MSAFP (AFP huyết thanh của mẹ). Nếu thấy AFP bất thường rất có thể là dấu hiệu cảnh báo của vấn đề như:

• Khiếm khuyết ống thần kinh mở (ONTD) như nứt đốt sống
• Hội chứng Down
• Các vấn đề về nhiễm sắc thể khác
• Các vấn đề ở thành bụng của thai nhi
• Sinh đôi hoặc ngày dự sinh không chính xác
• Các dấu hiệu khác: hCG, Estriol, Thuốc ức chế…

Nếu kết quả AFP bất thường và các dấu hiệu khác thì mẹ cần phải tiến hành kiểm tra thêm.

Sàng lọc này sẽ không chính xác 100%, bởi các xét nghiệm có thể cho kết quả dương tính giả hoặc kết quả âm tính giả. Đây chỉ là một xét nghiệm sàng lọc để tìm xem những mẹ nào cần được cung cấp thêm các xét nghiệm cho thai kỳ của họ.

Chọc ối trong thai kỳ

Đây là một xét nghiệm lấy một mẫu nhỏ nước ối để chẩn đoán các vấn đề về nhiễm sắc thể và các khuyết tật ống thần kinh mở (ONTD) như nứt đốt sống hoặc tìm các vấn đề và rối loạn di truyền khác. Phương pháp chọc ối này thường được chỉ định từ tuần thứ 15 – 20 của thai kỳ.

Với phương pháp chọc ối này bác sĩ sẽ thực hiện bằng cách đưa một cây kim dài và mỏng xuyên qua bụng mẹ vào túi nước ối. Sau đó, sẽ rút một mẫu nhỏ nước ối; trong nước ối sẽ có chứa các tế bào mà thai nhi tiết ra nên chúng chứa thông tin di truyền.

Lấy mẫu lông nhung màng đệm (CVS)

Đây là một xét nghiệm tiền sản liên quan đến việc lấy một mẫu của mô nhau thai. Mô này thường có vật liệu di truyền giống như thai nhi. Xét nghiệm này có thể được kiểm tra các vấn đề về nhiễm sắc thể và một số vấn đề di truyền khác hoặc tìm kiếm các vấn đề hay rối loạn di truyền khác. Việc lấy mẫu lông nhung màng đệm này thường được thực hiện trong khoảng từ tuần thứ 10 – 13 của thai kỳ.

Theo dõi tim thai

Trong thai kỳ, nhất là về giai đoạn cuối của thai kỳ và trước sinh; bác sĩ se theo dõi nhịp tim của thai nhi, cũng như các chức năng khác. Thông thường, nhịp tim thai sẽ đạp trung bình là khoảng 110 – 160 nhịp/phút. Nhưng nhịp tim có thể sẽ bị thay đổi khi thai nhi đáp ứng với các điều kiện trong tử cung. Trong trường hợp nếu thấy nhịp tim thai bất thường thì rất có thể thai nhi không nhận đủ oxy hoặc đang gặp phải vấn đề khác. Lúc này có thể cần phải cấp cứu hoặc sinh mổ để cứu thai nhi.

Xét nghiệm dung nạp glucose

Xét nghiệm này thường được thực hiện từ tuần 24 – 28 của thai kỳ với mục đích là đo lượng đường (glucose) trong máu của mẹ. Nếu thấy nồng độ glucose bất thường thì rất có thể là dấu hiệu cảnh báo mẹ đang có nguy cơ mắc bệnh tiểu đường thai kỳ.

Lịch khám thai định kỳ mẹ bầu cần ghi nhớ

Từ những chia sẻ ở trên có thể thấy việc khám thai định kỳ rất quan trọng đối với mẹ bầu. Do đó, các mẹ cần phải ghi nhớ các lịch siêu âm thai định kỳ như sau:

Lịch khám thai định kỳ trong tam cá nguyệt thứ nhất

– Lần đầu tiên: Tuần thứ 5 – 6 của thai kỳ (tương ứng với khoảng thời gian trễ kinh từ 1 – 2 tuần hoặc khi thử que 2 vạch).

Đây là mốc rất quan trọng để xác định chính xác xem mẹ mang thai hay không; mang thai đôi hay đơn, kích thước túi ối bao nhiêu, thai vào tử cung chưa; dự tính ngày sinh và loại trừ khả năng mang thai ngoài tử cung.

Ngoài ra, bác sĩ cũng sẽ thăm khám chung tình trạng sức khỏe của người mẹ; từ đó sớm phát hiện các bệnh lý liên quan và xử lý kịp thời; cũng như tư vấn cho mẹ cách chăm sóc sức khỏe, chế độ dinh dưỡng, kiêng khem hợp lý.

– Lần khám thứ hai: Tuần thứ 8 của thai kỳ

Thường thì bác sĩ sẽ hẹn mẹ khám thai lần thứ 2 vào khoảng tuần thứ 8 của thai kỳ nếu như ở lần khám thai đầu tiên, bác sĩ siêu âm chưa kiểm tra được tim thai hoặc phôi thai có vấn đề.

Lúc này, bác sĩ vẫn tiến hành thực hiện các bước thăm khám thường quy như kiểm tra cân nặng; đo huyết áp, thử nước tiểu; thử máu mẹ bầu và siêu âm để đánh giá sự phát triển của thai nhi.

– Lần khám thai thứ 3: Từ tuần thai thứ 10 – 13 tuần 6 ngày

Đây cũng mốc khám thai khá quan trọng. Ở lần khám thai này, ngoài các thăm khám thường quy về cân nặng; huyết áp, siêu âm thì bác sĩ còn chỉ định mẹ làm các xét nghiệm quan trọng như:

• Xét nghiệm Thalassemia để biết liệu thai nhi có nguy cơ bị bệnh thiếu máu di truyền; hồng cầu bị vỡ sớm dẫn đến thiếu oxy hay không.
• Ở tuần thứ 10 – 12 của thai kỳ, tùy thuộc vào vị trí của thai nhi trong tử cung; cân nặng của mẹ và ngày dự sinh, bác sĩ sẽ tiến hành đo nhịp tim của thai nhi bằng Doppler.
• Làm xét nghiệm Double test và siêu âm kiểm tra dị dạng chi, thoát vị cơ hoành, đặc biệt là siêu âm đo độ mờ da gáy nhằm đánh giá  thai nhi có nguy cơ bị Down hay không trong khoảng thời gian từ tuần thứ 11 – 13 tuần 6 ngày.

Trong trường hợp nếu kết quả đo độ mờ da gáy cho thấy thai nhi có nguy cơ mắc các bệnh về di truyền; bác sĩ sẽ chỉ định cho mẹ thực hiện xét nghiệm sinh thiết gai nhau (CVS). Xét nghiệm này được thực hiện khá sớm trong thai kỳ (thường từ tuần thứ 10 – 13 của thai kỳ) nên mẹ có thể sớm biết được tình trạng của bé. Mặc dù đây là một xét nghiệm xâm lấn, có nguy cơ gây sảy thai; nhưng tỷ lệ này rất thấp (dưới 1%) nên mẹ không cần quá lo lắng.

Sau đó, dựa vào các kết quả xét nghiệm, tuổi của mẹ và tuổi thai; bác sĩ sẽ tính toán tỷ lệ nguy cơ bé bị mắc hội chứng Down, Trisomy 13 và Trisomy 18 là khoảng bao nhiêu. Từ đó đưa ra những lời khuyên thích hợp nhất cho mẹ bầu.

Lịch khám thai định kỳ trong tam cá nguyệt thứ hai (từ tuần 14 – 27 tuần 6 ngày)

– Lần khám thứ tư: Từ tuần thai thứ 14 – 16

Ở mốc khám thai lần này, bác sĩ sẽ chỉ định cho mẹ bầu thực hiện các kiểm tra như:

• Cân nặng của mẹ
• Đo huyết áp
• Khám thai nhằm kiểm tra nhịp tim của thai nhi
• Thử nước tiểu
• Siêu âm thai để kiểm tra sức khỏe của mẹ và sự phát triển của bé.
• Thử máu: trong lần khám thai này bác sĩ cũng có thể chỉ định mẹ thực hiện thử máu để kiểm tra 3 hormone như: estriol, B-hCG và alpha fetoprotein tự do. Vì các hormone này sẽ cung cấp những thông tin về nguy cơ thai nhi mắc hội chứng Down hoặc khuyết tật ống thần kinh như nứt đốt sống.

Bên cạnh đó sau khi khám, tùy thuộc vào sức khỏe của mẹ và sự phát triển của thai nhi mà bác sĩ sẽ kê toa cho mẹ sử dụng các viên uống bổ sung vi chất.

– Lần khám thai thứ 5: Từ tuần thai 16 – 20

Trong lần khám thai này, bác sĩ sẽ chỉ định mẹ thực hiện các bước thăm khám như sau:

• Kiểm tra cân nặng, đo huyết áp
• Khám thai: Kiểm tra nhịp đập của tim thai và đo tử cung để tính tuổi thai (bằng cách đo khoảng cách từ đỉnh tử cung đến xương mu của mẹ).
• Xét nghiệm nước tiểu: Mục đích là để kiểm tra lượng đường, nồng độ protein nhằm tầm soát; phát hiện sớm những dấu hiệu của bệnh tiểu đường thai kỳ và nguy cơ tiền sản giật.
• Tiến hành siêu âm để quan sát sự phát triển của thai nhi và lượng nước ối.
• Chọc ối: Nếu kết quả các xét nghiệm ở những lần khám thai trước cho thấy thai nhi có  nguy cơ mắc dị tật bẩm sinh, bác sĩ sẽ đề nghị mẹ làm xét nghiệm chọc ối vào khoảng tuần thứ 16 -18 của thai kỳ. Kết quả này có thể có sau 24 tuần hoặc cũng có thể mẹ phải đợi đến 4 tuần. Lưu ý, đây là thủ thuật này có nguy cơ sẩy thai nhưng với tỷ lệ thấp chỉ khoảng dưới 1% nên mẹ không cần quá lo lắng.
• Xét nghiệm Triple test: Xét nghiệm này sẽ được thực hiện vào khoảng từ tuần thai thứ 15 – 20 của thai kỳ. Thông qua xét nghiệm có thể giúp bác sĩ chẩn đoán các vấn đề sức khỏe của thai nhi như các rối loạn về gen, dị tật ống thần kinh.

Cuối cùng, thông qua việc thăm khám và kết quả của các xét nghiệm; bác sĩ sẽ kê toa cho mẹ sử dụng các viên uống bổ sung vi chất phù hợp.

– Lần khám thai thứ 6: Tuần thai thứ 20 – 24

Lần khám thai này mẹ bác sĩ sẽ tiến hành kiểm tra:

• Cân nặng, đo huyết áp
• Khám thai: Bác sĩ sẽ đo khoảng cách từ đỉnh tử cung xuống xương mu để tính tuổi thai và kiểm tra tim thai
• Thử nước tiểu
• Tiến hành siêu âm để quan sát sự phát triển của thai nhi và kiểm tra lượng nước ối.

Thường thì ở tuần thứ 20 của thai kỳ; mẹ sẽ được bác sĩ chỉ định làm siêu âm 4D nhằm kiểm tra hình thái thai nhi; tầm soát các bất thường (về tim, chân tay, bụng, xương, não; cột sống, thận) cũng như vị trí bám của nhau thai, lượng nước ối.

Sau khi thăm khám xong, dựa vào kết quả vừa thăm khám nếu nhận thấy thai nhi có bất thường nghiêm trọng về thể chất; bác sĩ sẽ thông báo cho mẹ để cân nhắc xem có nên đình chỉ thai hay không. Bởi để đảm bảo an toàn thì việc đình chỉ thai nên được tiến hành trước 24 tuần.

– Lần khám thai thứ 7: Tuần thai thứ 24 – 27 tuần 6 ngày

Mẹ sẽ tiến hành kiểm tra về:

• Cân nặng, đo huyết áp
• Khám thai: Nhằm theo dõi sự phát triển của thai nhi; kiểm tra tim thai bằng cách đo khoảng cách từ đỉnh tử cung xuống xương mu.
• Xét nghiệm nước tiểu.
• Siêu âm để theo dõi sự phát triển của thai và quan sát lượng nước ối.
• Tầm soát bệnh tiểu đường thai kỳ: Để can thiệp kịp thời bằng chế độ ăn uống; tập luyện hay hỗ trợ thêm bằng insulin.
• Xét nghiệm máu để tìm yếu tố Rh âm tính: Trường hợp nếu xét nghiệm máu cho thấy  nhóm máu của mẹ có yếu tố này. Bác sĩ sẽ chỉ định mẹ làm thêm một xét nghiệm máu khác để kiểm tra xem liệu cơ thể mẹ có tạo ra các kháng thể chống lại yếu tố Rh dương tính của bé không. Nếu có thai nhi sẽ được theo dõi kỹ càng hơn. Nếu cần thiết, bác sĩ sẽ cho mẹ tiêm globulin miễn nhiễm Rh khi thai 28 tuần để cơ thể mẹ không sản xuất kháng thể.

Lịch khám thai kỳ trong tam cá nguyệt thứ 3

– Lần khám thai thứ 8: Từ tuần thai 28 – 36

Ở lần khám thai này thì bên cạnh những bước thăm khám thường quy như kiểm tra cân nặng; đo huyết áp, khám thai, bác sĩ còn chỉ định cho mẹ thực hiện các xét nghiệm như:

• Xét nghiệm máu
• Xét nghiệm nước tiểu
• Siêu âm: Nếu siêu âm thấy ngôi thai là ngôi mông thì bác sĩ sẽ hướng dẫn mẹ xoay ngôi thai bằng các cách tự nhiên. Mặt khác, bác sĩ cũng sẽ tiến hành kiểm tra cổ tử cung; xem mẹ đã có dấu hiệu sắp sinh hay chưa.
• Tiêm phòng uốn ván cuống rốn: Để phòng ngừa bệnh uốn ván cho bé thì ở thời gian này; mẹ sẽ được tiêm phòng uốn ván cuống rốn sơ sinh (2 mũi cách nhau 1 tháng).
• Xét nghiệm Non-stress (NST): Sau tuần thai thứ 28; bác sĩ sẽ chỉ định mẹ làm xét nghiệm này để kiểm tra sức khỏe của thai nhi; dựa trên sự thay đổi của tim thai tương ứng với chuyển động của thai. Bên cạnh đó, thông qua xét nghiệm này còn giúp bác sĩ biết được thai nhi có nhận đủ oxy hay không.

Từ tuần thứ 30 trở đi, mẹ cần lưu ý là đếm cử động thai (bình thường là từ 4 lần/giờ) và tái khám ngay nếu cơ thể xuất hiện những biểu hiện sau:

• Đau bụng
• Ra huyết, ra nước âm đạo
• Thai máy ít, máy yếu
• Có dấu hiệu bất thường.

– Lần khám thứ 11 đến 14: Thai từ 36 – 40 tuần

Thường thì ở giai đoạn này mẹ sẽ cần phải thực hiện khám thai mỗi tuần. Theo đó, ở mỗi lần khám, bác sĩ sẽ tiến hành các thăm khám thường quy; kiểm tra cổ tử cung kết hợp với siêu âm để theo dõi thai kỳ. Ngoài ra, bác sĩ có thể sẽ chỉ định mẹ làm xét nghiệm khung chậu để kiểm tra xem liệu mẹ có khả năng sinh thường hay không và làm xét nghiệm Non-stress test.

Bên cạnh đó, mẹ bầu sẽ được các bác sĩ  tư vấn cách nhận biết những dấu hiệu sắp sinh để kịp thời nhập viện khi có dấu hiệu chuyển dạ sớm.

– Lần khám thai thứ 15: Tuần thứ 40 – 42

Nếu ở thời điểm này mà mẹ vẫn chưa có dấu hiệu chuyển dạ; bác sĩ sẽ thăm khám kết hợp với siêu âm kiểm tra nước ối và tình trạng thai nhi. Mục đích của việc thăm khám này là giúp bác sĩ cân nhắc liệu có nên can thiệp để mẹ sinh con hay tiếp tục chờ đợi.

Khi đi khám thai định kỳ mẹ bầu cần lưu ý gì?

Để đảm bảo an toàn và quá trình khám thai diễn ra suôn sẻ; cũng như có được kết quả chính xác. Khi đi khám thai định kỳ, mẹ bầu nên chia sẻ với bác sĩ về tất cả những lo lắng; thắc mắc hay những vấn đề khó chịu mà mình gặp phải để có thể giúp bác sĩ chẩn đoán; nắm rõ chính xác tình trạng hiện tại của thai kỳ.

Ngoài ra, khi lắng nghe tư vấn của bác sĩ; nếu cần thiết mẹ nên mang theo sổ tay để ghi chép lại hoặc lưu lại trong điện thoại để tránh trường hợp bỏ lỡ hoặc quên mất một số điểm quan trọng.

Trong suốt thai kỳ, mẹ bầu có thể thăm khám thai lên đến 15 lần. Nên việc lựa chọn bác sĩ và địa chỉ thăm khám là điều vô cùng quan trọng. Do đó, khi đi khám thai định kỳ; các mẹ cần chú ý lựa chọn cho mình những cơ sở y tế chuyên khoa uy tín để thực hiện nhé.

Trên đây là những chia sẻ về kiến thức tổng quan về vấn đề khám thai. Hy vọng qua bài viết này đã cung cấp cho mẹ bầu có thêm được những thông tin hữu ích. Nếu như còn bất cứ thắc mắc nào về thai kỳ, hãy Chat trực tuyến với bác sĩ Phòng khám Đa Khoa Y Học Quốc Tế hoặc gọi đến số 0338.12.14.12 để được các bác sĩ tư vấn, giải đáp thắc mắc hoàn toàn miễn phí.